Του Πλοιάρχου Λ.Σ Δημητρίου Κουκουβίνου ε.α
Καθοριστικός ο Ρόλος του Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία και Ανάπτυξη
Ο τουρισμός αποτελεί βασικό πυλώνα της ελληνικής οικονομίας, επηρεάζοντας ένα ευρύ φάσμα κλάδων, από τη φιλοξενία και τις μεταφορές μέχρι την εστίαση και το εμπόριο. Λειτουργεί ως οριζόντια δραστηριότητα, καθοριζόμενη από τη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών, σε αντίθεση με άλλες οικονομικές δραστηριότητες που επικεντρώνονται στην παραγωγή.
Επίδραση στην Οικονομία και τους Κανόνες Προσφοράς – Ζήτησης
Ο κλάδος επηρεάζει καθοριστικά ξενοδοχεία, καταλύματα, μεταφορές (αεροπορικές, οδικές), εστιατόρια, καφετέριες, εμπόριο αναψυκτικών, τουριστικών και τροφίμων, καθώς και υπηρεσίες υποστήριξης (π.χ., περιηγήσεις, καθαριότητα). Όπως κάθε οικονομική δραστηριότητα, διέπετε από τους κανόνες προσφοράς και ζήτησης. Η ζήτηση επηρεάζεται από την ιδιαιτερότητα του προϊόντος, τη διαφήμιση και τη σχέση τιμής-ποιότητας. Η προσφορά, κυρίως από μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αντιμετωπίζει προκλήσεις στην προσαρμογή στις διεθνείς εξελίξεις, συχνά εξαρτώμενη από μεγαλύτερους ενδιάμεσους όπως πλατφόρμες κρατήσεων και ταξιδιωτικούς πράκτορες. Η εξάρτηση από λίγους προμηθευτές ή τουρίστες ενέχει κίνδυνο, ενώ η κατανάλωση “ανεπεξέργαστων” αγαθών (τοπία, παραλίες, μνημεία) οδηγεί σε χαμηλή προστιθέμενη αξία για τον προορισμό.
Χωροθέτηση και Ανταγωνιστικότητα
Η χωροθέτηση των τουριστικών δραστηριοτήτων βασίζεται στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αξιοποιώντας φυσικά και πολιτιστικά θέλγητρα. Η επιτυχία εξαρτάται από την πρόσβαση, την ποιότητα υπηρεσιών, την οργάνωση δραστηριοτήτων και τις υποδομές. Όπως κάθε προϊόν, το τουριστικό απαιτεί συνεχή ανανέωση και καινοτομία, προσαρμοσμένη στις αλλαγές των καταναλωτικών συνηθειών, κάτι που είναι δαπανηρό για τους προορισμούς. Η τουριστική ανταγωνιστικότητα συνδέεται άμεσα με το κοινωνικό, οικονομικό και θεσμικό περιβάλλον, καθώς και με τους φυσικούς, πολιτιστικούς και ανθρώπινους πόρους. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η ανταγωνιστικότητα ενός προορισμού επηρεάζεται από τη νομοθεσία, τη γραφειοκρατία, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την υγεία, την υγιεινή, την προτεραιότητα στον τουρισμό, τις αεροπορικές και τουριστικές υποδομές, τα δίκτυα επικοινωνίας, την ανταγωνιστικότητα των τιμών (ενέργεια, εισιτήρια, διαμονή) και το ανθρώπινο δυναμικό (εκπαίδευση, μετεκπαίδευση). Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η εθνική αντίληψη για τον τουρισμό, οι φυσικές και πολιτιστικές υποδομές. Ο τουρισμός είναι ευαίσθητος σε θέματα ασφάλειας, καθώς η ανασφάλεια απομακρύνει τους καταναλωτές.
Δυναμική και Συνεισφορά στην Απασχόληση και το ΑΕΠ
Η δυναμική του τουρισμού μετράτε τόσο μέσω της προσφοράς (διαθέσιμοι πόροι, αξιοποίηση, αριθμός και μέγεθος τουριστικών υποδομών, γενικές υποδομές όπως δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια) όσο και της ζήτησης (αριθμός τουριστών, διανυκτερεύσεις). Οι τουριστικές δαπάνες (διανυκτερεύσεις, μεταφορές, ξεναγήσεις, αναμνηστικά) αποτελούν το οικονομικό αποτύπωμα της δραστηριότητας, ενώ η αξιοποίηση ανθρώπινων πόρων δημιουργεί άμεση απασχόληση. Ωστόσο, η κατανάλωση πρώτων υλών (ενέργεια, νερό) και η παραγωγή αποβλήτων (στερεά, υγρά, αέρια) ασκούν περιβαλλοντικές πιέσεις.
Η συνολική δυναμική του τουρισμού περιλαμβάνει:
· Άμεση τουριστική συνεισφορά: Καταλύματα, εστίαση, μεταφορές, διασκέδαση, αξιοθέατα, λιανεμπόριο, επιχειρηματικές υπηρεσίες, δαπάνες κατοίκων/επαγγελματικών ταξιδιών, δαπάνες επισκεπτών, κυβερνητικές δαπάνες για τον τουρισμό.
· Έμμεση συνεισφορά: Δαπάνες τουριστικών επιχειρήσεων στην οικονομία, κυβερνητικές δαπάνες σχετικές με τον τουρισμό, δαπάνες προμηθευτών.
· Προκαλούμενη συνεισφορά: Δαπάνες εργαζομένων στον τουρισμό προς την ευρύτερη οικονομία (εστίαση, ψυχαγωγία, ένδυση, στέγαση, οικιακά είδη).
·Συνολική συνεισφορά: Περιλαμβάνει την απασχόληση και το ΑΕΠ.
Ο τουρισμός συμβάλλει σημαντικά στην απασχόληση στην Ελλάδα, με πάνω από 700.000 άτομα ή περίπου 17% της συνολικής απασχόλησης να εργάζονται στον κλάδο. Τα πολλαπλασιαστικά οφέλη ανεβάζουν τη συνολική άμεση και έμμεση απασχόληση στο 37-45%. Σε επίπεδο Ε.Ε., ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό εργοδότη, συχνά με εποχικούς, προσωρινούς, νέους, γυναίκες και αλλοδαπούς εργαζόμενους, ειδικά σε απομονωμένες ή νησιωτικές περιοχές χωρίς εναλλακτικές πηγές απασχόλησης.
Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) για τη “Συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2024”, η άμεση συμβολή του τουρισμού στο ελληνικό ΑΕΠ για το 2024 εκτιμάται στα 30,2 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 12,7% του ΑΕΠ για το 2024, σημειώνοντας αύξηση 5% σε σχέση με τα 28,8 δισ. ευρώ του 2023. Επιπλέον, αν συνυπολογιστούν τα πολλαπλασιαστικά οφέλη, η συνολική συνεισφορά του τουρισμού στην οικονομία της χώρας για το 2024 εκτιμάται μεταξύ 66,5 δισ. ευρώ και 80,1 δισ. ευρώ, μεγέθη που αντιστοιχούν μεταξύ 28,0% έως 33,7% του ΑΕΠ. Οι τουριστικές εισπράξεις ενισχύουν τις εξαγωγές υπηρεσιών, περιορίζοντας το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, και την ιδιωτική κατανάλωση. Προκλήσεις όπως η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η διασπορά των ροών σε περισσότερες περιοχές, η υλοποίηση νέων υποδομών και η κάλυψη ελλείψεων ανθρώπινου δυναμικού είναι κρίσιμες για την περαιτέρω αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος.
Ο Τουρισμός: Κεντρικός Πυλώνας Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας Ο τουρισμός αποτελεί βασικό μοχλό ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία, με το 2023 να αποτελεί έτος ρεκόρ. Η εικόνα της Ελλάδας ως ασφαλούς προορισμού, που ενισχύθηκε στην πανδημία, καθώς και η θετική πολιτική της εικόνα, την έχουν καθιερώσει παγκοσμίως. Παράλληλα, ο υπερ-τουρισμός σε ανταγωνιστικές χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία, έδωσε επιπλέον ώθηση στην Ελλάδα. Οι αυξανόμενες επενδύσεις σε ξενοδοχειακές μονάδες, ειδικά σε 5άστερα ξενοδοχεία (αύξηση 119% την τελευταία δεκαετία), ενισχύουν την επισκεψιμότητα. Η παγκόσμια επιστροφή στα προ-πανδημίας ταξίδια και οι βελτιωμένες αεροπορικές συνδέσεις καθιστούν τους ελληνικούς προορισμούς εύκολα προσβάσιμους, συμβάλλοντας σε μια κρίσιμη μάζα ταξιδιωτών.
Συμβολή στην Περιφερειακή Ανάπτυξη Η τουριστική δραστηριότητα συμβάλλει καθοριστικά στην περιφερειακή και νησιωτική ανάπτυξη, αξιοποιώντας οικονομικούς, ανθρώπινους και φυσικούς πόρους που προηγουμένως ήταν ανεκμετάλλευτοι. Η τουριστική ανάπτυξη των νησιών διαφοροποιείται και κατηγοριοποιείται σε:
■ Πλήρως ενσωματωμένα νησιά: Ταχέως αναπτυσσόμενα λόγω του τουρισμού, συχνά με αύξηση πληθυσμού.
■ Πρόσφατα αναπτυσσόμενα νησιά: Με σημαντική τουριστική άνοδο μετά από περίοδο παρακμής, με αμφίβολη περαιτέρω ανάπτυξη.
■ Συρρικνούμενα νησιά: Παραμένουν περιθωριοποιημένα και σε παρακμή, χωρίς επαρκή τουριστική ανάπτυξη.
Σε επίπεδο Ε.Ε., η κρίση μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη πολιτιστικού, παράκτιου και αγροτουρισμού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Η Ελλάδα διαθέτει ανεκμετάλλευτους τουριστικούς πόρους που μπορούν να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία και θέσεις εργασίας. Η βιωσιμότητα πρέπει να είναι προτεραιότητα για τον ελληνικό τουρισμό, συνάδοντας με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Αυτό απαιτεί εκσυγχρονισμό των μεταφορών, βέλτιστη διαχείριση των ροών και σχεδιασμό προϊόντων που σέβονται τη βιωσιμότητα, αναδεικνύουν την πολιτιστική ποικιλομορφία και προστατεύουν το περιβάλλον. Οι επαγγελματίες του τουρισμού χρειάζονται εκπαίδευση σε θέματα βιωσιμότητας και ποιοτικής εξυπηρέτησης, υποστηριζόμενοι από κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Συμπέρασμα
Για να αποκτήσει ο τουρισμός συγκριτικό πλεονέκτημα και να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις, είναι κρίσιμη η ανάπτυξη υποδομών και η ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Έτσι θα ξεπεραστούν παθογένειες όπως ο μονοδιάστατος χαρακτήρας, η αυξημένη εποχικότητα και η συγκέντρωση δραστηριοτήτων σε λίγες περιοχές, επιτρέποντας τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος. Οι τουριστικές επιχειρήσεις χρειάζονται δυναμικές ομάδες διοίκησης για διαχείριση κρίσεων και προσαρμογή στρατηγικών. Ο ξενοδοχειακός κλάδος πρέπει να εστιάσει στη δημιουργία στρατηγικών επαφών, προσέγγιση νέων αγορών και συμμαχιών με χώρες παρόμοιων τουριστικών χαρακτηριστικών. Η ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων που διασφαλίζουν την ασφάλεια των τουριστών και τη διαχείριση περιστατικών είναι επιτακτική, δεδομένου του ανταγωνισμού. Στα επόμενα χρόνια, ο τουρισμός μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω την ελληνική οικονομία, δημιουργώντας περισσότερες ποιοτικές θέσεις εργασίας και προστιθέμενη αξία που θα διαχυθεί σε όλη την οικονομία.
